ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΜΕΤΑΓΡΑΦΕΣ Η ΕΚΘΕΣΗ
BYZANTINE TRANSCRIPTIONS THE EXHIBITION
Αισθητικά Κείμενα
Aesthetics
Α. Ζωγραφική
Painting
-
Βυζαντινές μεταγραφές (Αντίγραφα χειρογράφων)
Byzantine transcription (manuscript copies)
Όταν δεχόμαστε να επενδύσουμε εικαστικά σε μια παλαιότερη ποιητική εικόνα αισθανόμαστε την διϋποκειμενική της αξία. Ξέρουμε ότι θα την ξαναπούμε μεταδίδοντας την καινούργια ανάγνωση . Η ίδια η καινοτομία μιας νέας ποιητικής εικόνας είναι συνυφασμένη με την ανάγνωση μιας προηγούμενης. Αυτή τρέφεται μέσα στην μοναξιά της ανάγνωσης μιας εποχής από μιαν άλλη εποχή. Η ανάδυση λοιπόν νοήματος της μεταγραφής μιας λεπτομέρειας ενός χειρογράφου όπως και στα ποιήματα «χαϊκού» βρίσκεται στην σχέση της με την ποιητική γλώσσα . «Το ομιλούν υποκείμενο είναι όλο το υποκείμενο» γράφει ο Pontalis.
Στην μεταγραμμένη εικόνα ζούμε συνεχώς μια επίλυση προβλημάτων που δεν θα είχαν καμία ελπίδα να επιλυθούν από τον λογισμό. Η εικόνα εφευρίσκεται από την αρχή , φαινομενολογικά περνά σε εικόνες που δεν υπάρχουν ως βιωμένες και που μόνο ή ζωγραφική δημιουργεί. Έτσι ή μνήμη αποκτά ένα κατάλυμα. Κάθε μικρό κομμάτι αρχαίας εικόνας γίνεται ένα καταφύγιο και κάθε καταφύγιο στεγάζει και μια ονειροπόληση . Εδώ ο χώρος είναι το παν γιατί ό χρόνος δεν εμψυχώνεται πια παρά από την συλλογική μνήμη.
Μόνο μέσα στον μεταγραμμένο χώρο μπορούμε να έχουμε ξανά μια κίνηση προς το τώρα απαλλάσσοντας την ιστορία από το χρονικό σύμπλεγμά της. Περισσότερο βαθειά από την εξιστόρηση η ερμηνευτική της εικαστικής πράξης επαναπροσδιορίζει τα κέντρα της ανθρώπινης μοίρας .
Η σκηνοθεσία γύρω από ένα κομμάτι λεπτομέρειας ενός χειρογράφου, ώστε αυτό να υπάρξει αυτόνομα ως έργο, δανείζεται λόγο από την γλώσσα των χρωμάτων . Εδώ το χρώμα αναδρά με το περιεχόμενο και ζωντανεύει λέξεις που γίνονται αφήγηση της ζωής στους χρόνους του Βυζαντίου. Η πανσπερμία των λεκτικών ιδιωμάτων της Βυζαντινής Τέχνης κάνουν αυτό το ταξίδι συναρπαστικό.
Investing artistically on a poetic image of the past, one can fully appreciate its value and impact on today’s thinking subjects. Recapitulation certainly produces new visual narratives. Contemporary poetic imagery appears vitally interwoven with similar works of art from previous ages in history. Solitary contemplation of the past nourishes novel icons and brings them out in modernity. In transcribing a manuscript detail, meaning emerges like a haiku, related to poetic language. As Pontalis put it: “The speaking subject , is the subject in its totality”. Through a transcribed image, we may work out solutions to problems which the intellect would never hope to unravel otherwise. In this manner, representations , are being re-invented, right from the start. Phenomenologically, they dissolve into sights not genuinely experienced, but solely existent in the realm of painting. Thus, memory obtains its residence. Every little segment of the ancient depiction is turned into a sanctuary, a hiding-place where reveries take shelter. Under the circumstances, it is the dimension of space that becomes all-comprising, while the dimension of time can only come into life by means of collective memory.
Transcribed space enables us to move again in the direction of “now”, releasing, liberating history from temporal implications. More profoundly than mere narration, the interpretative gesture of art once again brings human fate into focus.
To set the stage for a manuscript detail, and offset its artistic independence, one relies on the vocabulary colours. Paint retro-acts with content, it pronounces diction that relates stories about life in the Byzantine times. A welter of linguistic idioms in Byzantine art paves the way for a ravishing journey.
-
Μάνταλες
Mandalas
Οι Μάνταλες, ως αισθητικές εικόνες, όπως στα όνειρα, στερούνται σεναρίου , ως μεταγραφές όμως, αναπαριστούν ενέργειες και όχι καταστάσεις. Διαδέχονται η μία την άλλη σαν καλειδοσκόπιο της χωροχρονικής ακολουθίας από το τότε στο σήμερα.
The mandalas as aesthetic representations follow no particular script. Exactly like dreams, they portray the energy of actions, not situations. They succeed one another in a kaleidoscopic space-time sequence from then to now.
-
Η ΠΥΛΗ
THE GATE
Η εικονοποιΐα αυτή ως καλειδοσκοπική οντολογία ανα-γιγνώσκει μια μυθολογική φυτολογία και ζωολογία, είναι μια αρχαιολογία των συμβόλων που παραπληρωματικά συνθέτουν το σώμα του -κατακερματισμένου από τις θύελλες και τις δίνες της Ιστορίας αλλά και σε διαρκή ανασύνθεση- κόσμου της παράδοσης(ελληνιστικής, χριστιανικής, βυζαντινής, μεσαιωνικής, λαϊκής, μυθικής).
Ο αρχαίος κόσμος ,με την ανιμιστική ερμηνεία της φύσης, συναντά τους κήπους της Ανατολής, τους τόπους των παραμυθιών, που ταξιδεύουν από στόμα σε στόμα στο μωσαϊκό του ελληνιστικού κόσμου αλλά και του Μεσαίωνα της Ευρασίας.
Κόσμοι ψηφιδωτοί όπου κάθε ψηφίδα είναι ένα θραύσμα χρόνου μεστό νοήματος. Κάθε ψηφίδα- εικόνα με τη δική της αφηγηματική αυτοτέλεια ,ποικίλει την ιστορία της ανάλογα με τη θέση του παρατηρητή, εγγράφοντας έτσι μέσα στον ορίζοντα της ανάγνωσης μια κοσμολογική ερμηνεία. Το έργο στη συνάρθρωση των ενοτήτων του είναι μια εικαστική ανασκαφή που εκθέτει ενώπιον ημών , σαν στρώματα επάλληλου χρόνου σε εγκάρσια τομή τον κορμό του Δέντρου της Ζωής του Ελληνισμού.
Οι αφηγήσεις που εμπνέουν τον χρωστήρα του λαϊκού θεόπνευστου καλλιγράφου τεχνίτη των βυζαντινών χειρογράφων, τα αλλόκοτα πλάσματα που στοιχειώνουν τις ζωγραφιές του Μπρυγκελ και του Μπος όσο και των ανώνυμων λαϊκών εικονογράφων , τα μοτίβα των κεντημένων φορεμάτων και των άμφιων, τα θρησκευτικά σύμβολα, τα πολεμικά λάβαρα, οι σφραγίδες, τα κοσμήματα, τα ανάγλυφα ξυλόγλυπτα, οι μάνταλες, η διακοσμητική της μικροτεχνίας ενός κόσμου που νοηματοδοτεί την ύπαρξή του στολίζοντας τα αντικείμενα που χρησιμοποιεί καθημερινά με γλυπτικές και ζωγραφικές παραστάσεις που ενώνουν το φυσικό με το μεταφυσικό πεδίο - όλα είναι παρόντα στο έργο σε μια ενότητα που φέρνει στο νου αρχαιολογική ανασκαφική κάνναβο , όπως μια στρωματογραφία οργανωμένη κατακόρυφα και οριζόντια, έτσι και το έργο ανατέμνει χωροχρονικά τη συνείδηση του αυτού του κόσμου παράγοντας από τη σύντηξη αυτού του αμαλγάματος νέα συνείδηση.
Σοφία Πετροχείλου . Φιλόλογος
The present iconography like an ontologic kaleidoscope, re-cognizes, reads a new, the mythology of flora and fauna. It is an archaeology of symbols, which re-affirms the stamina of the Greek ethos. However tattered and swirling in the maelstroms of History, the Greek tradition, mythical, Hellenistic, Christian, byzantine, medieval or folk, constantly regenerates itself.
In a course of centuries, the ancient world, with its animistic interpretation of nature, met the gardens of the East, the lands of fairy tales. Narratives spread from mouth to mouth on Hellenistic mosaics, across vast areas of the medieval Eurasia.
Mosaic worlds, where every single inlay, every pebble, is a fragment of time burdened with meaning. Each integral image, spins the yarn of a story according to the position of the current narrator. It inscribes one more cosmological interpretation in the horizons of re-cognition. The present work of art, in its entirety, resembles a kind of archaeological excavation. It reveals superimposed strata of time, cutting an oblique sect across the trunk of the Hellenic Tree of Life.
The Stories that inspired pious calligraphers of byzantine manuscripts, queer creatures haunting paintings by Bosch and Brueghel, as well as those of unknown popular illustrators, motifs of embroidered garments and sacerdotal vestments, martial banners, stamping seals, jewels, wood-carvings, mandalas, ornaments and decorations are all here. Miniature artistry, a world articulating meaning for its own existence by adorning objects of daily usage with plastic images that combine natural and supernatural elements. All are present within this project, closely knit together, bringing to mind the archaeologic cannabos, a stratigraphy, both vertical and horizontal. The work of art anatomizes space-time perception, amalgamating a new form of conscience for the world of to-day.
Sofia petrochilou . Philologist
Β. Γλυπτική
Sculpture
-
Επιτοίχια ανάγλυφα
Murals
Η νύξη που επιχειρεί η Μαρία-Σμαράγδα Σκούρτα στους «μεταχώρους» των επιτοίχιων συνθέσεων της, δεν ακουμπά στην ακρίβεια ή στην μινιμαλιστική τελειότητα μιας εικαστικής καταγραφής.
Η συνύπαρξη στοιχείων, ετεροθαλών χωροχρονικά μεταξύ τους, δημιουργεί τόσο την κατασκευή όσο και την εικαστική γλώσσα. Είναι η αφηγηματική διαστρωμάτωση που φέρνει το αλφαβητάρι σε ύπαρξη. Η γλώσσα κτίζεται όσο αναδύεται το έργο και το έργο, άλλοτε μέσα από την πολλαπλή επεξεργασία και άλλοτε αιφνίδια απλά, εκφέρει γλώσσα.
Χώρος ως βάθος και δευτερογενείς σχηματισμοί πλεγμάτων, οδηγούν σε μια αρχιτεκτονική ψυχικών διεργασιών και σχέσεων. Η όλη ενότητα ορίζεται από την κοινή ανάγκη για μια «μετακείμενη» ματιά των θραυσμάτων, υλικών στοιχείων και μνήμης αντίστοιχα. Είναι το «σπάραγμα» ενός αντικειμένου, στην σχέση του με την θωπεία και τη συνεύρεση, μ’ ένα άλλο που θα αφηγηθεί το τελικό προϊόν του έργου: την συνείδηση.
Η Μ. Σ. Σκούρτα αναδρά, παρά γνωρίζει την σχέση της με τα πράγματα. Η εξαντλητική χειρωναξία συναντά την ανέμελη ροή του παιγνιδιού, η εκλέπτυνση το πρωτόγονο.
Αυτές οι «συναλλαγές» υλικών και συμβόλων αποτελούν ένα πρώτο χώρο εντός του οποίου θα συναρμοσθούν και άλλοι χώροι που σχετίζονται με τις αισθήσεις μας και την μνήμη, αγγίζοντας την ιστορία και παρέχοντας μια φανταστική επιφάνεια για τα ενεργήματα της σκέψης. Έτσι δημιουργούνται τα αισθητικά περικαλύμματα, εμφανίζονται οι δομές , οι συναρμογές και τα λάθη τους και το εξωτερικό υλικό αποκαθιστά αναδραστικά την σχέση του με την μεταβλητή του παρελθόντος.
Οι στιβάδες νημάτων που υπάρχουν στα έργα, φιλτράρουν τις ανταλλαγές χώρου , χρόνου και υλικού και λειτουργούν ως σχέση ανάμεσα στις επιφάνειες. Επιχειρείται λοιπόν η συμπλήρωση της οπτικής εικόνας.
Το θραύσμα-σπάραγμα προσφέρει ένα φαντασιωσικό πυρήνα παρέχοντας ένα «Θυμάμαι» ως συμβολικό ολοκλήρωμα μιας αναπαράστασης.
Μέσα από την δουλειά της η Μ. Σ. Σκούρτα επιχειρεί τα μεταφέρει το φως και την χαρά που αναδύονται από τα διακοσμητικά μοτίβα των Βυζαντινών χειρογράφων και καλεί τον θεατή να "αγγίξει" το πνεύμα του Βυζαντίου.
In her “meta-space” mural compositions Maria-Smaragda Skourta is making an allusion which does not rely on minimalist precision and perfectionism for her visual vocabulary.
Her artistic vision and its realization are based on the coexistence of varying discordant elements in space and time. What brings her diction into life is an uninterrupted narrative in layers. Language is being built up, as her work takes shape. In time, through a multifaceted creative process, or sometimes out of the blue, quite simply and unexpectedly, the work of art itself pronounces language.
The depth of space, in a series of ensuing complex grid formations helps crystallize solid structures of psychological procedures and relations. The present set of works is characterized by common urge for a meta-textual review of “fragments”, material bric-a-brac, and corresponding vague, imperfect memories. Thus, broken bits and pieces of objects, tenderly brought together, finally recount for the ultimate outcome of the work: conscience.
Maria-Smaragda Skourta reacts to and feeds back on her relationship with objects, deliberately mis-placing standard interpretations of experience. Within this conceptual framework, laborious manual craftsmanship coincides with a carefree and playful mentality, finesse verges on crudeness.
Interaction between materials and symbols constitutes a primal area, within which distinct sections will formulate, connected with senses and reminiscences, approaching pure history and at the same time providing a reflective, illuminating canvas for the acts of thought (active thinking, brainwork). In this way, aesthetic crusts are being formulated, while hidden structures are revealed, with their connections and failings exposed, materials of the surface once again interacting with numerous intrinsic variables of time past.
Layers of filament on the works are there to filter the interplay between space, time and (relief) materials. They establish connections between different levels of the surface, consequently attempting to complete the visual image.
A fragment may thus provide an imaginative core, a nucleus, an utterance: “I remember”, which serves as a symbolic complementary of an ever missing final representation.
ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑ-ΜΥΣΤΡΑΣ
Παγκόσμια Ημέρα Μουσείου.
«Μουσεία και αμφιλεγόμενες ιστορίες:Τα μουσεία μιλούν για εκείνα που δε λέγονται»
Σχετικά με τη σειρά «Υποθετικές Ανακατασκευές Ιστορίας και Μνήμης»
Το νόημα μιας εικαστικής εικόνας αντιτίθεται στο άμορφο και στο κενό νοήματος.Όμως το νόημα δεν αντιτίθεται στο μη –νόημα.
Θα έλεγε κανείς πως υπήρξε κάποιος προγενεστέρος χρόνος, ένας χρόνος κενός νοήματος, και ακόμα πιο πριν ένας χρόνος όπου το νόημα δεν είχε χαθεί, αλλά βρισκόταν εκεί αισθητό.Μια απαρχή νοήματος.Μια ουτοπία του χρόνου, μια ουχρονία, μια θέση μύθου, μια αναδρομή, μια επινόηση του κόσμου.
Η λησμοσύνη είναι αναγκαία για να αποκτήσει ο χρόνος πυκνότητα, για να υπάρξει πρόσβαση στον αισθητό χρόνο.Γιατί η νεκρή μνήμη καταγράφει τα πάντα εκτός από το ζον σήμερα που δεν καταγράφεται.
Υπάρχει λοιπόν ένα πλαισίωμα που βοηθά αυτές τις αναπαραστάσεις βυζαντινών χειρόγραφων εικόνων, να παραμείνουν ως τέτοιες, αλλά συγχρόνως να κινηθούν κοντά στις πρώτες ψυχικές εγγραφές που είναι νοούμενα και φαινόμενα (Ding-an-sich) σύμφωνα με τον Καντ.
Έτσι αποκωδικοποιώ, ανιχνεύω τα σημαίνοντα, συναινώ να αιχμαλωτιστώ, να συνεπαρθώ , να δοκιμαστώ στο Άλλο.
Πριν από το ζωγράφο ο αοιδός, πριν από τον πίνακα η μυθοπλασία,πριν από την εικόνα το πράγμα.
Η εικαστική λέξη στις σταυρόσχημες απεικονήσεις μου είναι η συστολή και η μεταβολή της εικόνας ποιοτικά και ποσοτικά στο συμβολικό χώρο.
Ανάγλυφες και ζωντανές νησίδες παρατήρησης τα βυζαντινά χειρόγραφα γίνονται οι αισθητηριακοί και συναισθηματικοί σταθμοί του βιώματος του παρατηρητή. Νέα ψυχικά μορφώματα προσδίδουν οργάνωση στο άμορφο άπειρο των φαινομένων
Στο μουσειακό χώρο μέσω της ονειροπόλησης του υποκειμένου τα εικαστικά παράγωγα δημιουργούν επενδύσεις ανάμεσα στη συνείδηση και το ασυνείδητο.Τα σημεία είναι εκεί για να σκεφτούμε τα αντικείμενα που δεν είναι παρόντα.Η παραγωγή σημείων συγκροτεί ένα είδος γραφής που προηγείται της ομιλίας και της σκέψης .
Όπως στην Πλατωνική θεωρία της μορφής, ένα έργο είναι σημαίνον όχι επειδή είναι ωραίο ή άσχημο, αλλά επειδή χρησιμεύει για να υπενθυμίσει σε αυτόν που το κοιτάζει το ωραίο ή το καλό που η συνείδηση έχει χάσει.
Όλα τα έργα είναι ένα και το ένα είναι μεταξύ όλων. Μπορεί λοιπόν να ειπωθεί ότι οι μετασχηματισμοί του είναι εν δυνάμει επιστημονικοί, αισθητικοί, θρησκευτικοί, ψυχαναλυτικοί.
Έτσι, ο πολλαπλασιασμός των αναπαραστάσεων συνιστά χώρο μετασχηματισμού του βιώματος σε ένα περιέχον που θα το αποτοξινώσει.Η γλώσσα των συμβόλων νοηματοδοτεί τα έργα ως παράθυρα όπου η εικαστική πράξη μορφοποιεί το συμβολικό της οπλισμό:μια μορφή σκέψης χωρίς σκεπτόμενο.
ΣΑΝΤΟΡΙNH 2018
Ο ΖΩΔΙΑΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
Μικρογραφίες Χειρογράφων από την Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους.
Πέρα από τις διευκρινιστικές εισαγωγές,για το υλικό όπως υπάρχει στο ημερολόγιο της Ιεράς Μεγίστης Μονής βατοπεδίου, η Εκθεση διαρθρώνεται πάνω στην ιδέα της μετάβασης από το Αρχαίο κόσμο στον Βυζαντινό.
Στις μικρογραφίες χειρογράφων του 12ου αιώνα, στο βιβλίο «Τυπικό», εμπεριέχονται οι παραστάσεις των μηνών, συνοδευόμενες όλες, με τα αντίστοιχα σχόλιά τους σε γκριζογραφίες.
Ο Κώδικας που χρησιμοποιείται , δηλαδή η δοτή γλώσσα, είναι ένας απλός φορέας των σημασιών και ακόμα περισσότερο μία χαρτογράφηση των εποχών, χάρις στην σύζευξή του με τα φορτία του- σημασίες , εικόνες.
Πιο συγκεκριμένα σχηματικά εδώ αναπαρίστανται δύο χώροι που συγκοινωνούν μεταξύ τους. Στο έγχρωμο χώρο διαδραματίζονται τα φαινόμενα των εποχών , όπου μέσα από μνημονικά σχήματα και νοητικές συνθέσεις έχουμε ένα γευστικό αίσθημα του κόσμου.
Στον άλλο χώρο των γκριζογραφιών διαδραματίζονται οι ευρείες συνειδησιακές μεταβολές προλεκτικών μορφωμάτων : το ανάλεκτο.Η σιωπηλή στιγμή κατά την οποία συμβαίνει η δυναμική εξίσωση μεταξύ άλεκτου και λεκτού αποτελεί την υψηλή αιχμή της εικόνας και αποδίδει στο απόλυτο μέγεθος και στην πλήρη αξία του το ανέκφραστο.
Οι Βυζαντινές Μεταγραφές δεν αναιρούν αλλά συμπληρώνουν τα παραπάνω, μεγενθύνοντας την αντήχηση με έναν υπαινιγμό της εικαστικής γλωσσας.
Μαρία –Σμαράγδα Σκούρτα
Εικαστικός
ΥΦΑΙΝΟΝΤΑΣ ΚΟΜΒΟΥΣ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ.
Μουσείο Ζακυνθου
Ιούλιος 2019
Σε συνέχεια της ¨Εκθεσης με θέμα :
“ΥΦΑΙΝΟΝΤΑΣ ΚΟΜΒΟΥΣ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ”,
που ήδη εκτίθεται , παρουσιάζεται το δεύτερο μέρος της Έκθεσης με τίτλο:
"ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗΣ”
Η Ιδέα πίσω από την Έκθεση
Η Εικαστικός συνομιλεί με την συλλογή του Μουσείου δημιουργώντας συνθέσεις από λεπτομέρειες υφασμάτων και διάκοσμων, όπως αυτά ιστορούνται στις Εικόνες του Μουσείου Ζακύνθου.
Παρουσιάζεται λοιπόν μία Εγκατάσταση, στην οποία μεγεθύνονται μοτίβα που συγκλίνουν σε νέες συνθέσεις δημιουργώντας ένα Παλίμψηστο.
Χώροι μέσα σε χώρους δημιουργούν ένα διάγραμμα που έχει μια διπλή ανάγνωση .Ο Κώδικας που χρησιμοποιείται , δηλαδή η δοτή γλώσσα, είναι ένας φορέας των σημασιών και ακόμα περισσότερο μία χαρτογράφηση των αισθητικών σημείων στην σύζευξή τους με τις Εικόνες.
Αυτές οι «συναλλαγές» υλικών και συμβόλων αποτελούν ένα πρώτο χώρο εντός του οποίου θα συναρμοστούν και άλλοι χώροι που σχετίζονται με τις αισθήσεις μας και την μνήμη, αγγίζοντας την ιστορία και παρέχοντας μια φανταστική επιφάνεια για τα ενεργήματα της σκέψης. Έτσι δημιουργούνται τα αισθητικά περικαλύμματα, εμφανίζονται οι δομές , οι συναρμογές και το Εικαστικό υλικό αποκαθιστά αναδραστικά την σχέση του με την μεταβλητή του παρελθόντος.
Η παρούσα Έκθεση εντάσσεται σε μια τάση συνάντησης της σύγχρονης Τέχνης με την Αρχαιολογία και την Ιστορία “ar(t)chaiologie και συμβάλλει στην αποκατάσταση της σχέσης του θεατή με την τέχνη από το παρελθόν στο σήμερα.
Μαρία –Σμαράγδα Σκούρτα