Σχόλιο 

Αθηνά Σφαιροπούλου

Φιλόλογος 

Τελειόφοιτος Τμήματος Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης Α.Σ.Κ.Τ Αθηνών

​

Σχετικά με την Έκθεση « Βυζαντινές Μεταγραφές» της Μ.Σ.Σκούρτα

 

 

...Κοσμογονία και κοσμογραφία ταυτόχρονα· κι ο ταξιδευτής-θεατής, στην πλάτη ενός κομήτη έκπληκτος ανάμεσα στα νεφελώματα, απρόσβλητος από την όποια σκοτεινή ύλη… Αυτός ο κόσμος ο μικρός ,ο μέγας… άκουσα να λέει ο ποιητής …Και τότε είδα ξαφνικά και τον άλλο ποιητή στο εργαστήρι του, να βυθίζεται στα μεγάλα βιβλία της ιστορίας, να ανασύρει μικρές ασήμαντες μνείες και να τις αναπλάθει ελεύθερα στο νου του, εν Φαντασία και Λόγω… Τέτοιες τροχιές βλέπω να διαγράφονται πάνω απ’ τον αιθέρα της άχραντης ύλης που οργανώνει στο εδώ μας η Σμαράγδα συγκρατώντας ευλαβικά τις στιγμές μιας αιώνιας μεταμόρφωσης. Έτσι απ’ τις αυλές των Κομνηνών ο Θεοφάνης ο Έλληνας κλείνει σεβάσμια το κεφάλι σ’ ένα θιβετιανό μοναχό, την ώρα που ο Διονύσιος εκ Φουρνά , εγκαταλείπει το ιερό του ερημητήριο για να εικονογραφήσει ένα ξακουστό ινδουιστικό ναό. Τότε και ο Άγιος Μάμας, ασφαλής στη ράχη του λιονταριού διατρέχει τα τραχιά βουνά της Παφλαγονίας και μαγεμένος απ’ τον αυλό του Απόλλωνα ξεπεζεύει στις στέπες της Ρωσίας για να γιορτάσει τα Λουπερκάλια. Και το ξύλο προσπαθεί να μαυλίσει την τερακότα και την πορσελάνη για να μπουν όλα μαζί στο χορό του φωτός πάνω στο πανί και να αφουγκραστούν την ανάσα της αβγοτέμπερας που απλώνει νωχελικά την ικανοποίησή της βαθιά στους κόκκους του γύψου. Κάθε που οι ακτίνες του προβολέα διαθλώνται στις γυάλινες ψηφίδες και συναντούν τα μυστηριώδη πλέγματα, νέες γεωμετρίες συνθέτουν το μικρόκοσμο, νέες μυθολογίες αναλύουν το μακρόκοσμο. Ένα αόρατο θεϊκό χέρι στρέφει ολοένα το καλειδοσκόπιο αναδιατάσσοντας διαρκώς τα πολύχρωμα κρύσταλλα σε μαγικούς σχηματισμούς. Από το σημείο μηδέν -την πρώτη συνάντηση του εργαλείου με την υλική επιφάνεια- το αρχέγονο επίπεδο γονιμοποιείται, όπως λέει ο Καντίνσκυ, και φέρνει στο φως ανθρώπινες ιδιότητες. Γονιμοποίηση του κύκλου με το τετράγωνο, της ευθείας με την καμπύλη. Συνάντηση και αποχωρισμός, γέννηση και θάνατος άπειρων κόσμων σ’ ένα ατέρμονο στροβιλισμό γύρω από τον άξονα του σταυρού. Όλα πολλαπλά και όλα ένα. Το τότε και το τώρα, ο χώρος και ο χρόνος, η επιφάνεια και το βάθος, το κενό και το πλήρες, το κλειστό και το ανοιχτό, το πραγματικό και το εικονικό, το κλασσικό και το μοντέρνο, το ορατό και το αόρατο, το ιερό και το καθημερινό. Ενότητα που αποκτά σάρκα και οστά, ένα ολογράφημα σαν πρόσωπο Παναγιάς, που αναδύεται ακέραιο από τον προπλασμό και το γράψιμο μέχρι το γλυκασμό και το φώτισμα.

Η χαρά της ελευθερίας στη διαδρομή σε κατακλύζει σαν ανοίγεις μάτια και ψυχή για να δεχτούν αυτά τα τίμια δώρα· τη μεταγραφή του κόσμου πάνω σε βυζαντινό παλίμψηστο από τα χέρια της Σμαράγδας Σκούρτα. Εκείνη γυρνά τον τροχό και εσύ ησυχάζεις για να αφουγκραστείς τη μουσική συμφωνία. Κατεβαίνεις μαζί με τα διάφανα μοτίβα απ’ τον τοίχο, και γονατίζετε στο ανάγλυφο δάπεδο. Στο προσκύνημα νιώθεις τη διακαή του επιθυμία να διαρρήξει τα ξύλινα πλαίσια και να σκαρφαλώσει στα λάβαρα γαντζωμένο απ’ τις πολύχρωμες ακτίνες του προβολέα. Περιστρέφεστε συνεπαρμένοι γύρω απ’ τη μάνταλα καταθέτοντας σεμνά το δικό σας λιθαράκι στη θεϊκή τάξη και σταματάτε ξέπνοοι μπροστά από τις προθήκες με τα τάματα αναπέμποντας μυστικές ευχές. Τσιμπάτε λίγα ψίχουλα από τα πρόσφορα και τα σκορπάτε στα ορτύκια που μεθυσμένα από το άνθος του λωτού καμαρώνουν περισσότερο κι απ’ το παγώνι. Πιο πέρα ο πράσινος δράκος κοιμάται ήσυχος, γαληνεμένος απ’ τη μουσική μιας παρέας νέων που σε προσκαλούν στο τραπέζι τους. Πιάνεις και συ το ρυθμό συλλαβίζοντας ύμνους απ’ το αλφαβητάρι… Αποθέτεις το πρόσφορο πλάι στο αγίασμα της μαρμάρινης κρήνης και είσαι έτοιμη να διαβείς την Πύλη για την Άλλη πλευρά..

Τώρα πια βρίσκεσαι στο χώρο του Ιερού. Ένα πεδίο συνάντησης με το ανοίκειο , το άρρητο, μια συνθήκη έκστασης, που οδηγεί στην έξοδο απ’ το σύνηθες, το καθημερινό. Όσο η ανθρώπινη κατάσταση πλησιάζει τον εαυτό της, τόσο η Πύλη αυτή ανοίγεται. Όσο η Φαντασία, ως διεργασία του πώς θα ήταν τα πράγματα αλλιώς, καθιστά δυνατό το μεταπλασμό της ύλης, τόσο οι λέξεις, οι κινήσεις, οι εικόνες αισθητοποιούν το αφανές μετατρέποντάς το σε τελεστική-συμβολική πράξη. Τότε όμως συνειδητοποιείς ότι στα έργα αυτά τα πράγματα απλά φανερώνονται, η ζώσα κατάσταση είναι ταυτόχρονα και αυτό που θα συναντήσεις. Το άπειρο και ο τρούλος της εκκλησιάς είναι ένα. Το θείο συντελείται στο καθημερινό, οι κόσμοι γεφυρώνονται, παρόν, παρελθόν, μέλλον απλά «είναι» σαν μια αληθινή παρουσία που δεν κλείνεται σε λέξεις αλλά κοινωνείται μέσα από σύμβολα που συμπυκνώνουν τις επιμέρους εμπειρίες και συγκλίνουν σε μια κοινή, καθολική αναφορά, στο Εν, στο Θείο, στο Άλλο· το άλλο πρόσωπο του Πολλαπλού, του Ανθρώπινου, του Εμείς.